CHP ve ÖTESİ

 

Geçen gün Karar’da İbrahim Kahveci’nin bir yazısında, anket ortalamalarında oy yüzdesi olarak CHP’nin %33-34 AKP’nin ise %29-30 bandında olduğunu ama ülke sorunlarını hangi parti çözer sorusuna verilen yanıtın her iki parti için de %16’larda seyrettiğini yazdı.

Bu da gösteriyor ki,

Her iki partinin de halk nazarında sorunları çözmek konusunda güvenilir olmadığıdır.

Aradaki puan farkı, tarafgirlik veya kızgınlıkla verilecek oylardır. Allah ıslah etsin, ne yapayım kabilinden…

CHP neden böyle?

Düşündüğümüzde, CHP diğer partiler içerisinde yüz yılı aşkın mazisi olan, kurumsallaşmış bir parti. Modern parti faaliyetinin nasıl olacağını/olması gerektiğini, ülke sorunlarını en iyi şekilde analiz edip çözme konusunda araştırmalar yapıp kamuoyuna sunan bir parti olmasını bekleriz, düşünürüz?

Bunu daha ileriye taşıyıp ülkenin on yıllarını analiz edebilen, çözümler üreten, hedef belirleyen bir parti olması gerekir diye hayal ederiz. Azacık geniş açıdan düşünebilen normal bir vatandaşın “her ne kadar oy vermesem de CHP bu ülkenin mihenk taşı ve değerli çözüm önerileri olur, her zaman yol gösterir” diyebilmesini arzulardık. Herhangi bir parti taraftarının dahi “CHP’nin çalışmalarına atıfta bulunarak kendi partisine sitem etmesini beklerdik.

Bu çalışmaların içerisinde sadece ekonomik kalkınma üzerine değil, siyasal ve sosyal öneriler ve projeler de olmalı. Ama bugün (yerel seçimlerde) en yüksek oyu alan ve kendini birinci parti ilan eden CHP’nin partisel çalışmalarında %1 bile oy alamayan partilerin çalışma prensipleri ile aynı ayarda.

Hâlbuki…

CHP yetişmiş kadroları, mali imkânları ve diğer alt yapısı ile öbür ufak partilerden ve hatta AKP’den bile kat be kat ileri. Böyle çalışmaları yapabilecek şartlara sahip.

CHP neden böyle kısır döngü içerisinde?

Bana göre en büyük nedenin- elbette ara nedenler de var- geçmişten gelen ve kendini var eden ideolojik yapılanma cenderesinden kurtulamamış olmalarıdır. Bakalım cendereden kurtulmak istiyorlar mı? Sorusunu sorabilirsiniz. Bu demektir ki; parti kendi içerisinde kısır döngüde… Elbette bundan kurtulmak için çabalayanlarda vardır. Zaman, zaman bunu hissettiğimiz de oluyor. Bu konuda çaba sarf edenlerin güçleri yetmiyor diyebilir-miyiz? Ama ülke yönetimine (bugünün şartlarında) talip olmak için önce kendi içlerinde de yenilenmeye gitmeleri gerektiğini de bilmeleri gerekir. Bu kadro değişiminden ziyade (CHP jargonuyla) düşünce aydınlanmasıdır. Yoksa otuzlar bandında debelenip dururlar.

Aynı zamanda ideolojik saplantı ülke geleceğine de zarar veriyor. Zannedildiği gibi taşıdığı, savunduğu ideolojik fikirlerden değil. Oy alabilmek için her zaman ideolojiye ve bunun getirdiği kamplaşmalara ihtiyaç duyacağı içindir. Yani ülke CHP yüzünden kamplaşmalar yaşamak zorunda kalacaktır. Eğer İmamoğlu, demokrasi gibi söylemler olmasa idi CHP oy bandında buralara gelebilecek-miydi? Ya da ülke ekonomik olarak bu kadar çöküntüde olmasaydı CHP’nin oy yüzdesi ne olurdu?

Türkiye’nin ekonomik ve demokrasi sorunları İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı seçilmesi ile bitmez. Sorunun yapısal ve toplumsal olduğunu herkes biliyor. Bunu CHP’de bal gibi biliyor. Ama o en kolay yolu seçiyor. İdeolojik kamplaşmalardan oy devşirmek.

Size iki örnek vereyim,

Birincisi, Karadeniz’in çok acil bir sorunu var. KOKARCA. Fındığı perişan etti. Bu konuda CHP ne yaptı, çözüm önerisi ne, bu konuda el kadar bilimsel bir çalışması var mı? Ben internette CHP’nin kurumsal sayfasında tek kelime araştırma yazısı, çözüm önerisi göremedim. Siz gördünüzse beni utandırın. Yaptıkları, iktidara veryansın yapmak… O kadar. Bu arada CHP’nin gölge tarım bakanının Niğde’de tarım ilaçları bayiliği yapan ve çalışma ekibinin olmadığı tek başına birisi olduğunu hatırlatayım.

İkincisi, iktidarın meclisten geçirmek istediği, kısaca “Kuran meallerinin Diyanet tarafından kontrol edilmesi” diyebileceğimiz kanun tasarısı hakkında düşüncelerini kamuoyu ile paylaşma gibi bir dertleri olmadı. Bunu CHP kurumsal olarak yapmadığı gibi kendine yakın yazar ve düşünürler vasıtası ile de yapmadı. Çünkü bu konu (ideolojik olarak) ilgi alanında değil. Hatta –bana göre- muhafazakârlar ve İslamcılar yesinler birbirlerini diyor. Yine olaya ideolojik bakıyor. Hâlbuki bu konu ülkenin çoğunluğunu dolaylı da olsa ilgilendiren önemli bir konu…

Burada CHP’ye naçizane bir tavsiyem,

Biliyorum, haberleri bile olmayacak, dikkate alınmayacak ama içimde kalmasın, ben yine yazayım.” Bu millet (her ne olursa olsun) ideolojik söylemleri yemiyor. O eskidendi. Her zaman İmamoğlu, demokrasi gibi bir atımlık barutları bulamazsınız. Benden söylemesi.”

 

ATATÜRK VE POP MÜZİĞİ!..

 

İdeolojilerin ortak özelliği, ideolojiyi savunan kitlelerin liderliğini yapanların kutsanmasıdır. Bu liderler insanüstüdür. Her şeyin en doğrusunu onlar bilirler.

Zamanla dünyayı terk ettiklerinde davasını güdenler davalarını onun adıyla sürdürürler. Onun adına menkıbeler yazarlar, değişler uydururlar. İdeoloji devlet yönetiminin ana fikri haline getirilmişse, sonuçta iyice gemi azıya alır, çığırından çıkar, ifrata kaçar. Her yapılan iş (kurtarıcıya) bağlanır, onun adına o emrettiği için yapılır.

Sonunda iş öyle bir hale gelir ki; rehber alınan ideolojinin içi boşalır, sadece kabuktan ibaret boş bir kutu haline gelir. Devleti yönetenler işine geldikleri gibi kutuyu doldururlar. Bunun üzerinden toplumu hizada tutmaya çalışırlar.

Bu her ideolojik devletlerde olduğu gibi bizde de (iktidara göre) az-çok önem verilmiş bu güne kadar sürdürülmüştür. Nitekim 1934 yılından beri okullarımızın bazı sınıflarında “Atatürk ilkeleri ve İnkılâp Tarihi” adıyla dersler vardır. 1981 yılında Kenan Evren  tüm yüksek okulların bütün sınıflarında bu dersi zorunlu kılmıştı. Çok iyi hatırlıyorum, gerekçesi de gençlerin Atatürk’ü iyi öğrenemediklerinden dolayı çeşitli ideolojilere yöneldikleriydi. Yani demek istiyordu ki “illa bir ideolojiye inanacaksanız buna inanın.”

Hâlbuki gençler yüksek okula gelinceye kadar zaten fikri gelişimini tamamlamak üzereydi. Nitekim sivil hükümet 1990 yılında tekrar bir yıla indirmiştir.

Yukarıda da değindiğim gibi bütün ideolojik devletler ideolojilerini dikte ettirmek için bu yola başvurmuştur. Mesela Sovyetler Birliğinde okullarda “dinsizlik ve sosyalizm” üzerine dersler vardı. Sosyalizmin akıbeti malum belli… Dinsizliğin akıbeti de Sovyetler Birliğinden sonra pıtırak gibi ortaya çıkan dini kurumlardan anlıyoruz.

Benim asıl üzerinde durduğum liderin kendinden sonra kutsallaştırılıp (idol, ermiş, rehber) her ne dersek diyelim onu sözde rehber alıp kullananlar tarafından menfaatlerinin gerçekleştirmek için meta haline getirmeleridir. Zaten ideolojilerin kendileri de öyledir. Uğruna ön saflarda mücadele ettiği ideolojisinin ne anlama geldiğini idrak edemeyecek kadar konunun cahili olanlara rastlamak sıradan hale gelir. Bir nevi aidiyet duygusu oluşturur.

1990’larda Azerbaycan’dan dönüşümde bana “sen onlarla nasıl anlaşıyorsun? Azerice Biliyor-musun?” diyen üniversite bitirmiş, bu uğurda hapis yatmış Ülkücüleri bilirim.

Neyse esas konumuza dönelim,

Bu konuyu uzun, uzun anlatmadan, biri geçmiş tarih, biri de daha 15 gün önce şahit olduğum iki örnekle bitireyim.

Birincisi bundan 15- 16 yıl kadar evvel 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Bayramına bir hafta kala Ünye lisesi önünden arabamla geçerken lisenin bahçesinden gelen bir müziğin dikkatimi çekmesi oldu. Merakla lise duvarına yanaştığımda bahçede öğrencilerin yabancı pop müziği eşliğinde bayrama hazırlandıklarını gördüm. Son ki… Üç diyen başlarındaki öğretmenle beraber müziğin ritmiyle idman yapıyorlardı. Yabancı müzik eşliğinde ve başlarında hocalarıyla idman yapan talebeler. Üzüldüm.

Büroma geldim, mülkiye amirini aradım, durumu anlattım. Bir Türk vatandaşı olarak milli bayramımızda milli olamamak beni üzdü. Benden söylemesi karar sizin dedim. Lisenin yanından ikinci geçişimde müziğin değiştiğini bir Türk pop müziği çaldığını gördüm.

İkincisi, bu yıl yine Ünye’de 19 Mayıs Bayramında gençler sahilde eğlence tertiplemişler. Hakları,   gün onların günü… Büroma yakınlar, seslerini duyuyor  ve kendilerini  seyrediyorum. Elinde mikrofon olan delikanlı Atatürk’ü övücü (hatta ifrata kaçan) birçok cümleden sonra “şimdi sıra müzikte arkadaşlar” dedi. Bir gürültü koptu. Parça dünyada kalçalarıyla nam salmış bir hatunun şarkısı.

Tekrar edeyim… Gün 19 Mayıs ve milli bayram kutlaması.

Benim meramımı anlatma kabiliyetim bu kadar. Gerisi size kalmış!

OYNANAN TİYATROLARIN AMACI NE?

 

“Maviler ve Yeşiller” başlıklı yazımın devamını gündemin her gün değişmesinden ve takip etmekte zorlandığımızdan dolayı… Bir türlü kaleme alamadım. Ortam sakinleştiğinde-ki daha bir süre sakinleşeceğini zannetmiyorum- devam ederim.

1990'lı yılların başları…

Sovyetler Birliği ilgililerin bildiği ama biz avam takımının bilmekte zorluk çektiği bir yöne doğru gidiyor.

Sovyet İmparatorluğuna bağlı cumhuriyetlerde halk çeşitli talepler altında miting düzenliyordu. Bunlar gayet masum, bildik isteklerdi. Hak, hukuk, adalet (ilerleyen zamanlarda) özgürlük gibi… O zamanlar demokrasi daha moda değildi!

Azerbaycan da bu akımdan en çok nasiplenenlerin başında geliyordu. Yüz binlerce halk her gün Halk Cephesi öncülüğünde Azaldık Meydanında toplanıyor, coşkuyla taleplerini seslendiriyordu.

O demir yumruk Sovyet rejimi birdenbire yumuşamış, bu tür gösterilere kendisinden beklenmeyecek derecede kucak açıyor, anlayış gösteriyordu.

Halk Cephesi Komünist Parti hariç bütün kesimlerin iştirak ettiği, adeta yılların partisi imiş gibi mitingleri gayet profesyonelce idare edip, yönlendiriyordu. Malum olduğu gibi başında Türk milliyetçisi Ebulfez Elçibey vardı.

1991 yılında daha Sovyetler Birliği resmen tarihe karışmadan Bakü’ye gittiğimde misafir olduğum arkadaşım (kendisi de bu gösterilere katılmıştı) Azaldık Meydanındaki bu gösterilerin Türkiye’den gelenler tarafından organize edildiğini ve kürsüden konuşmalar yaptığını söylemişti. Hatta en çok konuşma aralarında çalınan Mehter Marşlarından çok etkilendiğini ifade etmişti.

Nitekim her tarafta Türk bayrakları asılıydı. Sahildeki çay bahçelerinde Nilüfer’in seslendirdiği şarkılar ile Müşerref Akay’ın Türkiye’m şarkısı çalınıyordu. Zaman-zaman da Ayten Alpman’ın Memleketim şarkısını da duyuyorduk. Anlaşılan o ki; Türkiye bu konuda Azerbaycan’da öncülük ediyordu.

O yıllarda Türkiye’de Azerbaycan’daki bu hadiseleri coşkuyla karşılıyor, hayaller kuruyorduk. Türk dünyası özgürlüğüne kavuşacak ve kardeşlerimize kavuşup Türk Birliği kuracaktık.

Sonrası malum; Sovyetler Birliği yıkıldı, Azerbaycan bağımsızlığını kazandı, Elçibey Cumhurbaşkanı oldu. Sonra makamı bırakmak zorunda kaldı, yerine Haydar Aliyev geçti. Baba Aliyev’den sonra da oğul İlham Aliyev cumhurbaşkanı oldu, hala iş başında.

Bunlar işin yönetim kısmı. Azerbaycan’ın ekonomik yapılanması petrol üzerine… Dünyanın dev petrol şirketleri Bakü’ye yerleştiler, çeşitli ortaklıklar vasıtası ile petrolü kontrol eder hale geldiler. Türkiye’ye de ufak paylar verdiler. Kenarda durmasın kabilinden…

Türkler devrimden sonra Azerbaycan’da hangi konumda mı oldular? Önce eğitimle ve basınla girdiler. Peşinden ufak sermaye sahipleri ve sanatkârlar ve müteahhitler girdiler. Sonra, zaman geçtikçe Azerbaycanlılar yeni sisteme vakıf oldukça, Türkiye’den gidenlerin işi zorlaştı. Eğitim ve basın tasfiye oldu. Küçük esnaf geri döndü, müteahhitlerin ayakta kalanları hala iş yapmaya çalışıyorlar. Yani Türkiye ticarette en aşağılara indi. Kültürel faaliyetler konusunda Azeriler etkileniriz korkusuyla çok cevaz vermiyorlar. Ama Rus kültürü geçmişin ağırlığı ile hala geçerli.

Şöyle bir gözlemim olmuştu;

90’da her tarafta Türkiye’nin etkisi buram-buramken, 2003’te gittiğimde %25’lere düşmüş, 2013’te nerede ise görünmez olmuştu. Şimdi ne haldedir bilmiyorum.

Kısaca, sanat, ticaret ve kültürel faaliyetler gerilemiş yalnız bir tek şeyle kalmışız. O da Azerbaycan ordusunun askeri eğitimi.

Bir şey daha olmuş. 2000’li yılların ortalarında İsrail sistemin korunması ve silah üretimi konusunda Azerbaycan’a ayak basmış. Hala sürdürüyor.

Kısaca,

Tarihi misyonumuz ve genetik yapımızla Azerbaycan’ın teşkilatlanmasını sağlamışız. Ama Ticaret, sanayi gibi ekonomik faaliyetler ile kültürel etkileşimlerde yokuz.

Gelelim sadede,

Suriye’de ve buna bağlı olarak Kuzey Irak’ta neler oluyor? Yine tarihin tekerrürü yeni söylemlerle gün yüzünde... Terör bitecek, analar ağlamayacak, demokrasi gelecek. PKK belasından kurtulacağız. Bölge halkı bayram edecek. Terörden kurtulmayı kim istemez? Ya da pasaportsuz, yıllarca Kerkük diye ağıtlar yaktığımız yerlere barış içerisinde neden seyahat etmeyelim?

Geçen günlerde “Delphi Forumu” Süleymaniye’de bir konferans düzenledi. Bu forum sivil ve Yunanistan kökenli… Çoğunluğu batıdan olan konuşmacılar arasında Irak Kürt bölgesine kamu görevlisi sıfatıyla giden Türkiye’den Ahmet Davutoğlu da katıldı.

Yani Yunan kökenli bir forum ve katılanlar belli. Demek ki bölgedeki gelişmeler sadece terörle alakalı değil!.. İşin ekonomik boyutu arkadan geliyor.

Şimdi, verileri sayalım ve yorumunu siz okuyucularıma bırakayım.

1-   Önce bölgenin etnik analizini yapalım,

Suriye’ni doğusu; Boşaltılmış ve nüfusun çoğunluğu Kürt olan bölge. Yani Kürt bölgesi haline gelmiş (şu anda 1,5 milyon civarında). Kuzey Irak zaten Kürt bölgesi… Kuzeyde de Diyarbakır.

2-   Coğrafi konumunu yazalım,

Suriye’nin doğusu; Dicle nehri yani su, boş, tarıma uygun topraklar… Kuzey Irak petrolü, Fırat nehri yani su ve verimli topraklar.

Şunları da not olarak ekleyelim,

Her şey müsait. Sorun terördü. O da halledildi. (Terör emellerin gerçekleştirilmesi için vardı zaten) Geri kalan ekonomik yatırımlar. O da zaten batıda mevcut. Kavga oraların yönetim ve güvenliğinin nasıl sağlanacağı üzerine. Kavga onun kavgası. Şunu da not olarak belirtelim; Buralar Türklere, Kürtlere ve Araplara bırakılamayacak kadar değerli. Farisileri İran’a hapsetmek de var işin içinde. O zaten halledildi gibi...

Bir de,

Biz Türklerin teşkilatçılığına rağmen ekonomi, kültürel ve sanatsal iletişimlerde bir hayli zayıfız. Bunu ben değil tarih ve bilim adamları söylüyor. Yani günümüz modası ile “yumuşak güç” noksanlığı. Onsuz da maalesef iş neticeye varmıyor. Dünya iki yüz yıl önceki dünya değil.

Daha ne diyeyim? Geri kalan sizin hayal gücünüze kalmış.

 

 

 

 

MAVİLER VE YEŞİLLER!..(işler sarpa sardı)

 

Tarih kitapları anlatır… Bizans’ın son zamanlarında hayat (varsa yoksa) hipodromdaki at yarışlarına odaklanmış. Halkın bütün derdi Yeşiller ile Maviler takımları arasındaki mücadelelermiş. Sonuç malum.

Fransız İhtilalinden önce, hâkim güç-bunlar monarşilerdi- kendilerini meşru tabana dayandırmak ve hakimiyetini sürdürebilmek için mutlaka devlet dini ya da mezhebine dayandırırlardı.

Mesela İngiltere krallığı otoritesini sağlamlaştırmak için Anglikan Kilisesini ihdas etmişti. Yine Şah İsmail otoritesini Şia inancına dayandırmış, Osmanlı da buna karşılık Suniliği seçmişti. Fransız İhtilalinden sonra sanayileşme devrinin başlaması ve ideolojilerin dünya gündemine gelmesiyle devletler otoriterini etnik ve ideolojiler üzerinden sağlamak istemişlerdir. Etnik tebaanın milletleşmesi ve akabinde ideolojinin devreye girmesine en güzel örnek Sovyetler Birliğidir.

1917 devriminden sonra kurulan Komünist rejim tüm acımasızlığı ile Rus tebaası üzerine çökmüş, var olan sosyal ve kültürel düzen değiştirilirmiştir. Sınıfsız düzen iddiası sosyal ve ekonomik sınıfları tasfiye etmiş yerine kendi ideolojik anlayışlarına göre ‘sınıfsız sınıflar(?)’ ihdas etmiştir. Bu zorla düzenleme mayası Sovyet toplumunda ancak yetmiş yıl sürdürülebilmiştir. Sonunda 91’de yıkılan Sovyet imparatorluğu geriye kültürel düzenin tarumar edildiği, sosyal ve ekonomik sınıfların olmadığı bir enkaz bırakmıştır.

Malum olduğu üzere, Rus federal devletinin ilk burjuvası oligarklar olmuştur. Halbuki toplumda burjuvanın toplum içerisindeki anlamı çok daha başka ve derindir. Ayrıca toplum ara sınıflarından mahrum olduğu için sınıf geçişleri sağlanamamıştır. Sonunda, Rusya da siyasal ve sosyal yapı göz önündedir.

Kısaca, yüzyıllardır yavaş ve etkili dönüşümlerini sağlayan toplumlar, on dokuzuncu yüzyılın sonlarından itibaren yirminci yüzyılın sonuna kadar birdenbire kısa zamanda cebri dönüşümlere uğratılmışlardır. Yirminci yüzyılın sonlarından itibaren de ideolojiler tasviye edilirken de aynı travmalar yaşanmaktadır ve daha çok yaşanacağa benzemektedir. Şimdi de ideolojiler tasviye edilirken de travmalar yaşamışlar, halen de yaşıyorlar. Bu travmanın ne kadar süreceği belli değildir. Ülkemiz de dünyanın bu gidişatından nasibini almış, yüzyıllık devletimiz halen bu travmaları yaşamaktadır.

Çeşitli ideolojik – çağdaş, insan hakları, özgürlük vs. adlar altında- sunulan bu sunumlar aslında sisteme hâkim olma mücadelesinin görünen yüzüdür. Bu kavramlardan öte, sisteme hâkim olmak, ülkenin gelir kaynaklarına hâkim olmak demektir. (Günümüzün modası) İnsan hakları, özgürlük, demokrasi toplumlara hoş gelen kavramlardır. İnsan dolayısıyla toplumlar için aynı zamanda gereklidir de… Çünkü iktidarlar toplumu hoşnut ettiği sürece ayakta kalabilir, iktidarını sürdürebilir. Kısaca bu karşılıklı menfaatleşmekdir.   

Adını zikrettiğimiz kavramlar hâkim gücün toplumu disipline etmenin argümanlarıdır. Ama bir anlamda da tolumu galeyana getirmenin de yöntemidir.

Ülke kaynakları toplumun ihtiyaçlarına göre dağıtılıp, insanların geleceklerinden emin olduğunda, yaşam için asgari ihtiyaçları karşılandığında, adı geçen kavramlar toplum tarafından çok da kale alınmaz.

Bunu sağlayan sistem, alternatif düşünce ve akımları kendi kontrollerinde manipüle ederler. Toplum da ülkede özgürlüğün, insan haklarının olduğu inancı içerisinde huzur içerisinde günlük yaşamını sürdürür.

Ülkemiz özelinde;

Yıkılan imparatorlunun enkazı üzerinde fukaralığın gırtlağa dayandığı, burjuva dahil sosyal sınıflarının olmadığı, milletleşmesini tamamlayamamış, çeşitli fikri akımların siyasal düzene hâkim olmak hevesi olan bir devletten söz ediyoruz. Böyle bir ortamda şüphesiz birtakım kırılıp, dökülmeler olacaktı. Olmuştur da!..

Ancak,

Her devrim, ana fikir itibarıyla halk adına halk için yapılır. Devrimin başarılı olması, halkın kabullenme derecesi ile doğru orantılıdır. Yoksa devrim baskı ve otoriteye dönüşür ki, sonuç hüsrandır.

Tarihi süreç içerisinde elbette toplumun dönüştürülmesi, uygarlığı yakalama, daha medeni bir toplum yaratma adına birtakım kararlar alınır. Bunlar doğaldır. Ama “ben yaptım oldu, ya da doğrusu budur” dayatmaları (toplum razı olmuş gibi görünse de/ gözükse de) sonunda ters teper. Sovyet örneğinde olduğu gibi tarihte bunun örnekleri çoktur.

Ülkemiz kronolojik olarak hangi yollardan geçti? Bunu konunun uzmanlarına bırakalım. İki bin iki de gelinen nokta;

Sisteme hâkim, (tüm devlet kurumları, ekonomisi ile) meşruiyetini halkından değil, kurucusundan alan, toplumun yarıya yakını köylerde yaşayan, çeşitli siyasal söylemlerle (siyasal partiler, sivil toplum örgütleri, seçim vs. ile özgür gözükse de) baskı altında tutulan ve hâkim gücün ulufelerine muhtaç bir toplum… Kendi medeniyetini geliştirememiş, tüm yaşamını “kurucuna göre” çağdaş yaşam adı altında şekillendiren bir yaşam anlayışı ile diretilmesi.

İki bin ikiden sonra (ne oldu ise) toplumun stabil yaşamının ters yüz edilmesi, köylerin boşaltılması, çeşitli adlar altında şekillenmiş (baş örtüsü yasağı gibi) yasakların kaldırılması… Anlıyoruz ki, ülkemiz artık yeni bir sisteme ve şekillenmeye doğru yol alıyor. Bunların hep bildik hak, hukuk, özgürlük adına yapıldığıdır. Ama gerçekten öyle mi? (Devam edecek)

 

 

 

 

 

 

 

ÇÖZÜM SÜRECİ Mİ YOKSA ÜLKENİN ÇÖZÜLMESİ Mİ?

    

Bundan birkaç yıl önce, face’de bir duvar yazımda, PYD Suriye’nin doğusunda IŞID’ı kovarak Suriye’nin üçte birini işgal edip çöreklenince “Kürtler, Suriye’de İsrail destekli devletlerini kurdular” mealinde bir yazı paylaşmıştım. Bunu okuma zahmetinde bulunan dostlarım “bizim çokbilmiş yazar arkadaşımız yine bir şeyler yumurtladı.” Demişler kendi kendilerine. Çünkü yüz yüze görüşmelerimde bunu hep yüzüme vurdular.

Bunu neden mi ön gürdüm. Çünkü, birincisi İsrail’in çevre ülkelerine karşı kullanacağı bir koçbaşı lazımdı. İkincisi İsrail dar alanda sıkışmış, ileride çekeceği su sıkıntısına çözüm olacak Fırat nehri, tarımsal üretim yapacak verimli toprakları ve üretim tesisleri kurabileceği, aynı zamanda nüfus transferi yapabileceği geniş topraklar için bulunmaz nimetti. Kürtlerin kuracağı bu devlet, yine (İran dahil) çevre ülkelerin enerji kaynaklarını kontrol edebileceği Ortadoğu’nun merkezinde ‘fedai’ bir devlet olacaktı.

Bunun için yapılan operasyon; önce Suriye’nin içinin karıştırılması, sonra İsrail’in çevresindeki vekalet güçlerinin tasfiyesi ve son olarak Esad’ın kovulması ile operasyon tamamlandı. Beş on yıldır yaşanılanların özeti bu… Diğer ayrıntılar ve itişmeler filmin dolgu malzemeleri ve selden kütük kapma yarışı.     

PKK bu olayların neresinde? Kürtlerin Suriye’nin doğusunu ele geçirmeleri için hazır militan kuvvetlere ihtiyaçları vardı. O da Kandil’in emrindeki militanlardı. Amerika destekli PKK militanları buraya kaydırıldı. Dolayısıyla Kandil ilgisini Anadolu’dan Suriye’ye kaydırdı. İşin tuhaf tarafı Amerika Kandil’in elebaşlarının başlarına ödüller koydu. Hem de hatırı sayılır ödüller. Kısaca Amerika PKK elebaşlarını Kandil’e hapsetti. Bizimkiler de bu arada kırmızı bülten çıkardılar. Zaman zaman Suriye’de ve Irak’ta operasyonlarla hatırı sayılır elebaşı avladılar. Suriye’de örgütlenen Kürtlerin yöneticilerini de dünyada terörle doğrudan ilişkilendirilmeyenlerden seçtiler.

Gelelim bugünlere…

Kandil’e sıkışmış, adı var kendi yok örgütün tasfiyesine gelmişti. Çünkü ileride bu gücün Suriye’de kendi soydaşları ile güç savaşına girmesi muhtemeldi. Böyle bir militan gücün bölge ülkeleri için tehlike arz ettiği kadar, Türkiye için de tehlikeli idi. Silahlı(terör) tehlikesi olduğu kadar, ayrıca Kürt siyasi hareketin üzerinde her zaman baskı unsuru olurdu. Yine Suriye’de kurulacak Kürt devletine Türkiye’nin razı olabilmesi için Türkiye’ye ödünler verilmeliydi. (Türkiye istese de engel olabilir-miydi?)

Kısaca Kandil PKK’sı hem Türkiye için hem de Kürtler için bir engel ve aynı zamanda tehlike idi. Öcalan vasıtası ile Kandil tasfiye ediliyor. Hadise bu. Geri kalan bilek güreşi yukarıda dediğim gibi “ne kaparsak kardır” hadisesinden başka bir şey değil. Türkiye ne verir, Kürtler ne kadarına razı olur bunu zaman gösterecek. Bu pazarlıkların içinde Erdoğan’ın özel istekleri olur mu, Türkiye’yi geçmişin vesayetinden kurtaracağız derken başka bir vesayete sokarlar mı? Yaşayıp göreceğiz. Bu konuda muhalefetin gücü nedir? Çok da olumlu bakamıyorum. Eğer oyun büyükse- ki öyle- muhalefetin buna gücü yeter mi? Hatta ‘yalancı pehlivanlık’ yapıyorlar gibi de geliyor bana. Televizyonlarda kimler ne demiş? Bunun üzerinde kafa yormak beyhude… Her şey arka odada cereyan ediyor.

Hatırlayanlar bilir… Sovyetlerin yıkılışına yakın Almanya’dan kalkıp Moskova’ya inen on yedi yaşındaki bir sabinin kıllandığı pırpırlı bir uçak hikayesi var. Vayy be dedik. Kızıl ordu amma da güçsüzmüş. Kızıl ordu nasıl olur da bu denli zayıf olur? Halbuki bu olay Kızıl ordu içindeki muhalifleri tasfiye için organize edilmiş. Gorbaçov başta savunma bakanı dahil yirmi bir kişiyi hapse tıkmış.

Neyse…

Bundan sonra ne olur? Kürt hareketi bitmez. Her ne kadar “demokratik zeminde siyaset” gibi insancıl cümleler kurulsa da… Mücadele evrim geçirdi, günün şartlarına uygun, başka bir zemine kayacak. Kürtlerin talepleri dünyada masum, insancıl, demokratik istekler olarak algılanacak ve hatta teşvik edilecek. Bu Türkiye üzerinde baskı unsuru oluşturacak. Batı Türkiye’nin en ufak talebi karşısında Kürt kartını oynayacak. Bu tip talepler Osmanlı zamanından bugüne kadar zaman zaman önümüze konmuştur.

Birincisi, bu tip talepleri savuşturmak için öncelikle çok güçlü bir ekonomiye sahip olmak gerekir. İkincisi, sosyal, sınıfsal ve siyasal anlamda çok iyi örgütlenmiş, kesimler arasında derin görüş ve anlayış farklılıklarının olmaması gerekir. Bunlar mevcut mu? Bu sorumun cevabı takdir edersiniz ki malum!..

Ekonomisi malum, toplumsal fayları derin, medeniyet ve kültürde sınıfta kalmış, siyasal sistemi, devleti ayakta tutan kurumları tartışılır hale gelmiş bir devletin çekiciliği ve kıymet-i harbiyesi ne kadar itibar görür. Ben Türküm ve bu vatanda öyle veya böyle yaşamak ve sahip çıkmak durumundayım.

Bir de Kürtler tarafından bakalım resme… “(Dışardan güdümlü de olsa) Suriye’de oturmuş sistemi, gelişmiş bir ekonomisi olan bir devletim varken ne diye (çekim alanım olmayan) bu Türkiye’yi benimseyip, sahip çıkayım ki? Yani (ekonomi, kültürel ve medeniyet yönünden) sahip çıkamazsan, çekim alanı oluşturamazsan sahip çıkarlar. Bu dünyanın gerçeği böyle…

Sıkıntı büyük… Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık… Hayırlısı… Büyükler daha iyi bilir!...

 

 

 

               

 

 

SUÇ AKP’nin DEĞİL

 Şöyle düşünelim,

Sovyetler Birliği dağılmadan önce, ülke içindeki her türlü olumsuzlar sistem içindeki yanlış uygulamalardan olduğu düşünülüyordu.

Nitekim Gorbaçov Perestroyka (yeniden yapılanma) söylemiyle yola çıkmıştı. Yani sistemin yeniden ele alınıp, aksak yerlerinin düzeltilmesiydi. Bunun içinde Glasnost (açıklık)da vardı. Otoriter olan rejimin gevşetilmesi ve özgürlüklerin genişletilmesiydi. Uygulama Sovyetler Birliğinin yıkılmasını getirdi.

Netice itibarıyla,

Suç sistemin yanlış uygulanması değildi. Suç sistemin kendisiydi. Gorbaçov ve arkadaşları işin buralara kadar geleceğini tahmin etmişler-miydi? Bilemiyoruz. Belki de bildikleri halde kamuoyunun tepkilerinden çekindiler. Yumuşak geçiş yaptılar.

Bu arada; Sovyetler Birliğinin kansız yıkılması bir başarıdır. Ama kimlerin? Bunu da bilemiyoruz. En azından ben bilmiyorum. Zaten konum da değil.

Türkiye’ye gelelim,

2002 yılında AKP iktidara gelmeden önceki memleket ahvalini kısa notlarla hatırlayalım.

1923 yılında Cumhuriyet kurulduğunda ekonomisi ilkel tarıma dayanan, sosyal sınıf olarak burjuvası olmayan, çoğunluğu köylü, işçi sınıfı hak getire, orta sınıfı yetersiz, teşkilatlı ordu ve güvenlik güçleri ile idareci bürokrat sınıfı. Belirlenmiş siyasetçiler ile güdümlü bir meclis. Tüm ülkenin başında tek seçici ve yönetici bir lider

Mustafa Kemal’den sonra tek lider İsmet İnönü, sonrasında Menderes hükümetleri ve 1960 ihtilali. Asılan bir başbakan ile iki bakan. Hangi taraf haklı? Bu soruyu sormak yerine ülkenin kutuplaştırılması neden umursanmadı? Sorusunu sormak gerekmez mi?

71’ muhtırası ve akabinde 80’ darbesi…

Askerler memleketi düzeltmeye(!) alışmışlardı bir kere. Sonra Özal’la beraber liberal ekonomiye geçiş. Köyden şehre kitlesel yoğun göçler olmasa bile, hayatında kasabasından çıkmamışlar çalışmak için büyük şehirlerin yolarına düştüler.

90’la 2000’ler arası faili meçhul suikastlar, şüpheli siyasetçi ölümleri, 28 Şubat post modern darbesi ile geçti.

Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana (CHP) dahil tüm partiler kendi zenginlerini yaratma derdine düştüler. Taraflı, yandaş, kısa zamanda köşeyi döndürmeler ve bu zenginler üzerinden siyasetçilerin nemalanmaları.

Kısaca,

Devlet kapanın elinde geleceği garanti alma aracı haline geldi. Bunun için, ekonomik kurumlar dahil, yargı, ordu, emniyet, bürokrasi…Kısaca devleti devlet yapan bütün kurumlar kullanıldı. Ama şu taraf ama bu taraf hiç fark etmedi. Emeni kapan ivedilikle buralara el attı.

Ordu “memleket sevdasından” ülke idaresinde hep baş aktör oldu. Gerekli gördüğünde (işine gelen mazeretlerle) siyasetçilere ayar verdi ve hatta onları hain ilan etti. Amacı için başta yargı dahil her kurumu kullandı. Bir tek ekonomik çevrelere el atmadı. Hatta (28 şubatta olduğu gibi) onlardan nemalandı.

Ben, ordunun (her ne kadar silahlı güç olsa da) ekonomik gücü arkasına almadıkça ülkeye ayar verecek kadar güçlü olabileceği kanaatinde değilim. Bunu not olarak ilave edeyim.

Ekonomik durumumuza gelince;

Cumhuriyet kurulurken burjuvamızın olmadığını söylemiştik. Devlet ekonominin lokomotifliğini ya kendi üzerine alır ya da özel sektöre yani burjuvaya terk eder.

Şöyle zannedilir, devlet ekonomik faaliyetlerinde stratejik davranır. Ama özel sektör (burjuva) kanalıyla yaptığında müdahale etmez. Bu tamamen yanlıştır. Devleti ayakta tutan unsurların başında ekonomi geldiğine göre bu şu anlama gelir, “ben bekamı yani geleceğimi burjuva kanalıyla yönlendirip, yöneteceğim.” Dolayısıyla burjuva ülkenin geleceği için çok önemlidir. Bir anlamda burjuva devletin ekonomi ayağıdır.

Burjuvanın bir başka görevi daha vardır ki… Hep göz ardı edilir. Medeniyetin lokomotifliğini de yapmak. Teknolojinin yanında medeniyet de ekonomi ile gelişir. Bu özet bilgiler ışığında şu soruyu soralım; burjuva üzerine düşen vazifeyi yerine getirdi mi?  Burjuvadan iki örneği araya sıkıştırayım. 50 yıldır otomotiv üreten bir burjuva kendi markasını yaratması gerekmez miydi? Hala montaj işiyle uğraşıyor. Bu nasıl bir ruhtur?

Yine öyle bir ülke ki,

İdeolojik olarak ayrışmış, ayrı dernekleri olan burjuvaları var. (!)

Kısaca, Eskişehir’in doğusundan bihaber bir burjuva!... Anadolu’dan kopuk, Anadolu’ya işi deposu ve tüketici gözüyle bakan bir “burjuva namzedi!”

Devam edelim,

Ülkemizin daha 2000 yılının başlarında %43’ü köylü idi.

Yani köylerde yaşıyordu. Siz dünyada %43 köylüden oluşmuş gelişmiş bir ülke gösterebilir misiniz?

Ama 2000 yılı öncesi siyasetçilerinin hemen tamamı seçim meydanlarında “köylünün” mahsulüne daha fazla fiyat vereceklerini vaat ediyorlardı. Halbuki o yıllarda dünya artık “akıllı tarım” teknolojisine geçiyordu.

Bir ülkenin ekonomisi sermaye sınıfı, eğitimli nüfusu ve akıllı yatırımları ile kalkınır. Ama ondan önce üzerinde mutabakat sağlanmış değerler manzumesine sahip olması gerekir.

Biz değerler dediğimiz zaman ideolojik fikirlerimiz aklıma geliyor. Halbuki ideoloji değer değildir. Gidilen yoldur.

Yüzyıllardır oluşmuş, toplumun zimmi olarak üzerinde mutabık kalmış yaşam felsefesidir. Zaman içerisinde birtakım değişimlere uğrasa bile, toplum kendi hayat tarzına göre şekillendirir.

Bunun örneğini Sovyetler Birliği ve Çin’de gördük. İdeolojik dayatma Sovyetler Birliğini çökertti, Çin’i dönüştürdü.

Başta da belirttiğimiz gibi Cumhuriyet olmayan burjuvasını halkın değerlerine göre oluşturamadı. Ama zengin yarattı, fırsatçılarını ihya etti.

Kısaca,

Tüm kurumlarımız ve sınıflarımız değerler verine politize olmuş kurumlar ve sınıflar haline geldi

Bu durumda olan bir ülke yönetimi 2002 yılında haydi düzelt diye AKP’ye teslim edildi.

AKP’yi kuranlara baktığımızda,

Baştakilerinin çoğunun politize olmuş, çatışmacı düzenden gelmiş… Arızanın sistemden değil, el değiştirmeyle çözülebileceğine inananlar olduğunu…

Köklü değişikler yapabilecek her türlü bilgiden yoksun olduklarını, becerilerinin de buna yetmeyeceğini…

En önemlisi,

Yıllardır hasret kaldıkları iktidar nimetlerinden (öncelikle) faydalanmadan, kısaca doymadan böyle bir işe soyunmayacaklarını bilmemiz gerekir.

Öbürlerinin devranı seksen yıl sürdü… Sabır!..

 

 

 

 

KARARSIZ TÜRKİYE

 

                                    

Bugün gazetenin birinde okudum. Bir araştırma şirketinin kamuoyunda yaptığı araştırmaya göre; bugün seçim olsa hangi partiye oy verirdiniz? Soruya verilen cevapta, ankete katılanların yaklaşık%37’si karsızım cevabını vermiş. Yani bir anlamda hiçbirine vermem.

Aynı gazetede bir yazar bunun sağlıklı olduğunu, çünkü (çoğunluk)seçmenlerin aidiyet(taraftarlık) duygusu ile hareket etmediğini, seçmenin partisinin kötü gidişatını görüp, yanlışa ortak olmak istemediğini yazıyor.

Oldum olası ben huyum gereği işin hep ters tarafından bakarım.

Önce şu soruyu soralım,

Seçmen neden kararsız kalır? Hiçbir partiye oyunu neden vermez?

Birinci ihtimal,

Kendi tuttuğu partiden umduğunu bulamamıştır, politikalarını beğenmiyordur. Ama kendi partisinden de ayrılamıyordur, öbür partilere de teveccüh etmiyordur. Yani kendi partisine ders vermek istiyordur.

Yine aidiyet duygusu ağır basmıştır, öbür partilere de gönlü elvermez. Bu kendi partisine bir mesajdır. “Toparla kendini” demek istiyordur.

Burada şu çıkıyor karşımıza,

Gönül verdiği parti ile derdini anlatacak, itirazını dillendirecek iletişimi kuramıyor demektir. Karşı taraf yani parti yönetiminin de bu konuda ya aymazlığı var ya da umurunda değil demektir. Ben ikinci olasılığın daha fazla olduğu kanaatindeyim. O zaman şu kanıya varmak hiç de yanlış olmaz. “Aymazlık da olsa umurlarında da olmasa yönetime gelenler ya bilgisizler, işin farkında değiller. Ya da yerlerini o kadar garanti görüyorlar ki, taban ne söylerse söylesin “gıy-gıy” yapıyorlar.

İkinci ihtimale gelince,

Seçmen bütün partilerden bıkmışsa, “bunların hepsi aynı yolun yolcusu” diyorsa… İşte o zaman “yandı gülüm keten helvası.”

Yine soru soralım,

Neden seçmen kitlesinin çoğunluğu bu hale geldi?

Birincisi, partiler kanunu öyle kifayetsiz, berbat ki ahbap çavuş ilişkisi içerisinde emeni kapanlar bir türlü orayı bırakmıyor. İşi siyaset sayesinde “bir şeyler kıvırmak” isteyenlerin kapağı attıkları, iş tuttukları yerler haline gelmiş.

İkincisi, sistem bunu öngörüyor. Ülkeyi yönetmek, olayları yönlendirmek, manipüle etmek böylesi kolay ve daha mümkün… Mesela, seksen beş milyonla uğraşacaklarına, parti yönetimleri ile işi kıvırmaları çok daha kolay.

İyi ama çeşitli ideolojilere sahip partilerin hepsi de mi böyle? Hiç fark etmez, sistemi böyle kurarsan partilerin ne düşündükleri önemli değildir. İsterse siyah beyaz kadar farklı olsunlar. Önemli olan neyi ne kadar, nasıl, nereye kadar ve ne zaman savunacaklarını öğret. Gerisi gelir.

Size iki örnek,

Birincisi fındıkta kokarca meselesi;

İktidar partisi bu konuda duymazdan geldi. Umurlarında bile olmadı.

Muhalefet ne yaptı? Televizyonlarda çığırtkanlık yaptılar. İktidara atıp, tuttular. Saha çalışması yaptılar mı? Ya da oturdukları yerden de olsa çözüm önerileri getirdiler mi? Duymadık, görmedik.  Laf aramızda,

CHP’nin gölge tarım bakanı, Ziraat Fakültesi Bitki Koruma bölümünden mezun olmuş. Sonra tarım ilaçları bayiliğine başlamış, halen bu işi yapıyor.  Parti içinde Niğde’de il başkanlığına kadar gelmiş. Bu kadar. Tarım konusunda hiçbir çalışması olmamış.

İkinci örneğe gelince,

CHP başkanı ÖZER herkes saat üçte beni TV’lerden takip etsin, çok önemli açıklama yapacağım dedi. Çıka, çıka kırmızı kart çıktı.

Bilmem anlatabildim mi?  

Netice,

Yukarısının meşrepleri farklı olsa ne olacak? Çekerleri aynı ya…

 

KIÇ TARAFINDAN VERECEĞİM BEYİM

Bugün kendimi çok yordum galiba diye söylendim kendi kendime… Çiftlik binasından Ulu Meşeme doğru yorgun, ağır adımlarla yürürken bakıcının kızına seslendim. “Kızım bana bir yorgunluk kahvesi yapıver. Gelirken de cigamı unutma.”

Ulu Meşemin dibindeki sandalyeme çökerken, gözüm Ulu Meşeme takıldı. Gayr-i ihtiyarı hazla gülümsedim, sevinçle “bahar ne çabuk geldi dedim içimden… Ulu meşemin de yaprakları uç vermeye başladı. Hâlbuki daha geçen hafta hiçbir emaresi yoktu.”

Sandalyeye yayılırken, “şu sırt ağrıları da öldürecek beni.” İkindinin akşama dönmüş güneşinin sıcaklığını sırtımda hissettikçe mayıştım… Kendimden geçmişim.

                                               x x x x

Aç karnına akşamın erken saatinde uyursan, işte böyle gecenin bir vaktinde uyanırsın diye söylendi. Yattığı divandan ayaklarını yere saldı, sağına, soluna kayıtsızca baktı. Ne yapacağını kestiremez durumda öylece kaldı.

İyice kendine geldiğinde, ani kararla yatağına sırtüstü uzandı. Anlamsızca gökyüzünü seyretmeye başladı. Şantiyede kaldığı barakanın damı şeffaf naylonla örtülmüştü. Hemen bitişiğindeki Ulu Çınarın dalları nerede ise barakanın damına değiyordu.

Şantiyenin karşısındaki Vilayet Konağına istinaden o mıntıka haddinden fazla ışıklandırılmıştı. Kışın yapraklar döküldüğünde Çınar ağacının dallarını nerede ise bütün ayrıntıları ile görebiliyordu.

O gece hava açık ve bulutsuzdu. “Ulan şu lambalar olmasa yıldızları bile seyrederdim, kim bilir?

Bahar henüz gelmişti. Çınar ağacının yapraklarının uç verdiğini hisseti. Çünkü dallar artık zor seçiliyordu. “Sıçankulağı kadar olmuşlardır herhalde” diye tahmin yürüttü.

Böyle durumlarda her zaman olduğu gibi Mal-u hülyalara daldı. İstanbul’a ilk geldiği yılları hatırladı.

Vaktiyle,

Yani Evren Paşanın memleketi kurtarmasından(!) önce, üniversite talebeliği daha sosyeteleşmemişti.

Fakültede eğitim görürken, hayat mektebinin de çetrefilli yollarında yürüyorduk. Bir anlamda hayatın anlamını kavramaya çalışıyorduk.

Şimdikiler gibi cilalı, afili masaların hayalini kurmaz, bir baltaya sap olmanın… Ondan daha önemlisi geleceğini kestiremeyen, ileri yaşına rağmen yarınlarını garanti edememiş çilekeş atamızdan dersler çıkarıp, kıyıda, köşede de olsa SSK’lı bir işe sahip olmanın hayali içindeydik.

Zannederim biz bu amaçlar için öğrenim gören son nesillerdendik.

Bizden evvelki yani ’68 kuşağı dediğimiz nesil, buna henüz lise, hatta ortaokul çağlarında hayat mektebine başlamışlardı.

Daha henüz ana kucağında sabilerken, köyden gelip bir başlarına birkaç arkadaşı ile birlikte küf kokan iki odalı evlerde kalıp eğitimlerini sürdürmeye çalışan mekteplileri bilirim. Hafta sonları Ünye’ye uzak köylerine gidemeyenlere, babaları haftanın belli gününde yumurta, yoğurt, süt gibi pratik yemekler için nevaleler getirirlerdi. Öğlenleri yemek ihtiyaçlarını, babalarının anlaştıkları fırınlardan ya da okul yakınındaki bakkallardan yarım ekmek arası tahin helvalarıyla giderirlerdi.

Ben şanslı talebelerden biriydim. Biz şehirde otururduk. Lise sona kadar da öyle oldu.

Ve hatta…

İstanbul’a ilk gittiğim ’65 yılını saymazsak, ‘72’de İstanbul’a gittiğimde kalacağım bir evim, bana rehberlik yapacak bir ağabeyim vardı.

Diğer arkadaşlarım ya ucuz otel köşelerinde ya da kendilerinden önce öğrenime başlamış hemşerili arkadaşlarına sığınırlardı. Sonra, zaman geçtikçe, çevreye alıştıkça başlarının çaresine bakarlardı. Ya devlet yurtlarına kapağı atarlar ya da birkaç arkadaş birleşip daire kiralarlardı. Daire kiralamak da o kadar kolay değildi. Ya daireden çıkacak kiracı çıkmadan daireye yerleşirler, ya da emlakçı ile kafayı uydururlardı.

Cepleri dolu geldikleri iaşelerin bitimine yakın iki yakayı bir araya getirmenin, dolmuş parası dâhil her şeyden tasarruf etmenin derdine düşerlerdi. Memleketten ne zaman geleceği belli olmayan iaşenin sıkıntısını iliklerine kadar hissederlerdi.

Bu onlara birbirleri ile dayanışmayı öğretirdi.

İstanbul’da üniversiteye ablamın yanında kalarak başladım. Her ne kadar hesaplı olmayı bilsem de eniştem ve ağabeyimin sayesinde bu tür zorluklarla karşılaşmadım.

Sonra,

Eniştemin başka şehre tayin olması, ağabeyimin okulu bitirip İstanbul’dan ayrılması ile birlikte benim de hayatla baş başa kalma yıllarım başladı.

Her ne kadar okulum günlük siyasi olaylardan pek nasibini almasa bile, okul ve diğer masrafların yanında buzdolabı, çamaşır makinesi gibi bugünün sıradan eşyalarının olmadığı bir evde hayata göğüs germek kolay değildi. Ama diğer arkadaşlarımdan yine de daha şanslı idim. Ev sahibi akrabamızdı. Yanıma arkadaş almama şartıyla, cüzi bir kira ile oğlu evlenene kadar evde kalmama izin verdi.

Yine de hayat kolay değildi. Ama şikâyette etmiyordum. Hayatın genel akışıydı. Yorgun, argın aç bi aç eve gelip yemek yapmak, güğümde su ısıtıp kirlileri elde yıkamak ve hatta yıkanmak bile başlı başına bir uğraştı.

Eğer banyonuzda kazan varsa bu sizin için bir nimetti. Ben bunda da şanslı idim. Banyomda bakır kazanım vardı. Kazanımı haftada bir gün (çoğunlukla pazar günleri) yakar, banyomu yapar sonra kalan sıcak su ile kirli çamaşırlarımı elde yıkardım.

Dedim ya,

Ben yine şanslılardandım. Evde yalnızdım. Han odaları gibi kimin gelip, gittiği belli olmayan kalabalık talebe evlerinde, ya da her an can korkusu yaşamak zorunda olacağım devlet yurtlarında kalmadım.

Ama ne olursa olsun, talebelik ettiğim o beş yıl içerisinde hayatın tüm zorluklarını yaşamaya ve aşmaya amade yaşadım. Hiç de şikâyet etmedim, karşılaştığım her zorluklar karşısında çözüm ürettim. Çünkü mecburdum. Ya bu deveyi güdecektik ya da… Üniversite bizim için ilim yuvasından çok, sefillikten kurtulmanın, yarınlarımızı garanti etmenin kapısıydı.

Kısaca, üniversitede eğitimin yanı sıra dışarıda hayat mektebini de okuyorduk

Şüphesiz, diğer talebelerde benim gibilerdi... Hatta benden daha sıkıntılı olanlar vardı. Ama hepimiz (biraz az, biraz fazla) hayatın cenderesinden geçiyorduk.

O yıllarda, cep harçlığı olarak iki yakamı araya getirmekten çok, en çok hasretini duyduğum (her ne kadar evde becermeye çalışsam bile) bir ev hanımının elinden çıkmış bir tas çorba idi.

Öyle ya,

Ana kucağından kopup geldiğimiz gurbet ellerde ilk özlediğimiz, anamızın ellerinden çıkmış bir tabak ev yemeğini kim özlemezdi?

Kasımpaşa Kulaksız Yokuşunda ablamla kaldığım ilk evden üç yıl sonra, Cağaloğlu’nda Vilayet Konağının karşısındaki (şu anda Emniyet Müdürlüğü olan) yanan Defterdarlık binasının şantiyesinde ikamet etmeye başladım. Maaş mı? Hak getire… Ama cep haçlığımı da ihmal etmezdi patronum.

Kapak tahtalarından yapılmış şantiye binasının bitişiğindeki iki odalı baraka benim için bulunmaz nimetti. Üstü naylonla kaplı barakamdan çınar ağacının baharın gelişini karşılamasını bütün ayrıntısıyla izledim. Şantiye sorumlusu yaşıtım sayılan bir çalışanla birlikte kalıyorduk. Adı Mustafa idi galiba… Baraka bana aitti, o şantiye binasında kalıyordu.

Patronun bir küçük buzdolabından başka bir şeyimiz yoktu. Yemek işini şantiyenin küçük tüpünde hallediyorduk. Yemeğimiz çoğunlukla kışın hazır çorba ile bulgur pilavının yanında yoğurttu. Yazın domatesler çıktığında başyemeğimiz menemendi. Şimdilerdeki gibi her mevsimde her şey bulunmuyordu. Her sebze ve meyve mevsiminde yenirdi. Eğer çıkmışsa sosyete semti ve manavından başka yerde olmazdı. Pahası da bizim gibi iki yakasını bir araya getirmenin derdinde olanlar için değildi.

Arada bir televizyon seyretmeye pek de yakınımızda olmayan kahvehanelerden birine giderdik.

Ben o yıllarda, TRT’nin tek kanallı siyah-beyaz TV’sinde oldukça ilgi çeken Kaçak dizisine müptela idim. O da kahvehanede ne kadar izleyebilirsek!..

Günlerden bir cuma akşamı,

Kasımpaşa’daki Kulaksız Yokuşunda ablamla kaldığım binada akrabamız olan bina sahibi Hanife Teyzeyi ziyarete gittim. Orada ablam-sız kaldığım iki yıl içerisinde bana çok büyük emeği geçmişti. Zaman-zaman ilgilenmiyormuş gibi gözükse de beni uzaktan takip ettiğini hissederdim. Evse olmadığım sıralarda yedek anahtarı ile daireme girer, gözden geçirirdi. Eve girdiğini söylemez ama eksik bulduğu bazı şeylerin uyarılarını yapardı. “Mutfakta tezgâhın üzerinde bulaşık bırakma” derdi. Memlekete haberli giderdim, yoksa geri döndüğümde azar işitmem kesindi.

Gittiğimde artık iyice yaşlanmıştı, bütün ev işleri gelini Saime ablaya kalmıştı. “Sen açtırsın Yakup sana yemek vereyim” dedi.

Ben utangaç bir tavırla “yeni yedim, tokum” dememe rağmen sen ev yemeği özlemiştir-sin, bir simitle karın mı doyarmış.” Evde hazırda ne varsa önüme koydu.

Sonra çay faslı derken müptela olduğum Kaçak dizisi başladı.

Bizim nesil bilir. Doktor Kımbıl’ın karısını öldürdüğünden şüphelenilir, (adını hatırlayamadım) dedektif peşine düşer. O kaçar, dedektif kovalar. Tam yakalanacakken dizinin o haftaki bölümü biter, heyecan gelecek haftaya kalırdı. Dizi böyle sürüp giderdi.

Sürükleyici bir dizi idi. Zamanın meşhur Ceyar dizisi gibi içinde entrikalar olmadığı gibi, kim kimle ne işler çeviriyor da yoktu.

O gecem dolu-dolu geçti, karnım tok, ev yemeği yemenin hazzıyla oradan ayrıldığımda gece saat on ikiye geliyordu.

Çoğunlukla yağmurlu günlerin haricinde her cuma akşamları Kulaksız Yokuşu’nun müdavimiydim. O günü iple çeker olmuştum.

Sebep her ne kadar ziyaret ve Kaçak dizisi olsa bile, asıl neden Saime ablanın yemeklerinden tatmaktı.

Dönüşte, Kulaksızdan Cağaloğlu’na dolmuş olmadığı gibi, dolmuş parasını da hesap etmeliydim.

Kulaksız Yokuşunu iner, oradan Şişhaneye çıkardım. Yarı karanlık ve tenha Bankalar Caddesini inip Karaköy’e varırdım.

Bankalar Caddesini inerken nedense her zaman hep ürperirdim. Karaköy’e indiğimde rahatlar, Karaköy’ün hareketliliğinde kendimi daha emniyetle hissederdim.

Gerçi,

Alışkın olduğum, bana yabancı gelmeyen Kasımpaşa ve Şişhane’de o saatlerde tenha olurdu. Ama oralarda tedirgin olmazdım. Belki de o yıllarda anarşi daha oralara gelmediği içindi.

Karaköy’den Galata Köprüsüne geçer, birkaç dakika köprünün korkuluklarına dayanıp Halicin karanlık sularını seyreder, kısada olsa mal-u hülyalara dalar, sonra Eminönü’ne gelirdim.

Eminönü o saatlerde bile kalabalık olurdu. Eminönü’nün Galata Köprüsü ayağından Sirkeci'ye uzanan kıyısında sıra-sıra kayıklarda lüx ışıkları altında kayıkçılar balık ızgara satarlardı. Gündüzün hengâmesinden ve gürültüsünden kurtulan Eminönü’nde, gündüz gürültüsünün yerini balıkçıların canhıraş bağırtıları alırdı. Etrafa iyice hâkim olan balık kokusu insanı cezbe-derdi. Çevrenin gece vardiyası işçileri oradan ızgara balık ekmek alırlardı. Şehirde hayat durağanlaştığında Eminönü’nde yeni bir hayat başlardı.

Ne yalan söyleyeyim,

Kokuyu ciğerlerimde hissettiğimde, içim geçer ama karın tokluğu ve en önemlisi elimi cebime el atma tereddüdü beni her defasında vazgeçtirirdi.

Ama…

Buna rağmen Eminönü’ne gelince ayaklarımı yavaşlatır, balıkçıların telaşlı bağırışlarını, işçilerin sıra beklemelerini, balık ekmeği iştahla yemelerini, açık büfeleri, el arabasında mevsimlik sebze, meyve satanların balıkçıların çığlıklarına karışan bağırışlarını hep ilgiyle izleyerek Eminönü’nden Sirkeci tarafına yürür, tenha Cağaloğlu yokuşundan çıkar, şantiye binasına gelirdim. Yol yorgunluğuyla barakamda keyifle karnım tok uyurdum. Hele mevsim yaz, bir de hava ayaz ise sırt üstü yatıp, karnım tok gökyüzünü seyrederek uyumanın keyfine diyecek yoktu doğrusu… Bir de dalmaya değecek mal-u hülyalarım varsa…

Yine bir cuma akşamı,

O gün nasıl olsa akşam Saime ablamın yemeğini yiyeceğim diye doğru dürüst bir şey yemeden yine Kulaksız Yokuşu’nun yolunu tuttum.

Bekliyorum ki,

Saime ablam her zamanki gibi, Yakup sen açtırsın deyip önüme yemeklerini sunacak.

Ama ne var ki, aradan dakikalar geçmesine rağmen Saime abladan ses, soluk çıkmıyor.

Nihayetinde Saime abla “Yakup, bugün ev temizliği yaptım. Yemek yapmaya vaktim olmadı, biz bile çayla kahvaltı yaptık. İstersen sana kahvaltı çıkarayım.”

“Olur-mu Saime abla, her zaman yemek olmaz. Zaten karnım tok…”

Umuyorum ki, çay faslında çörek, börek gelecek. O da olmadı. Kaçak dizisini izledikten sonra bana yol göründü.

Açlığın verdiği sıkıntı ile yollara düştüm. Bir an evvel şantiyeye gidip elde kalan ne varsa atıştırmaktı amacım. Allah vere de akşamdan kalma ekmek olsa dedim kendi kendime. Belki de şantiyede Mustafa bir şeyler yapmıştır diye kendimi teselli ediyordum. 

Şişhane’ye çıktım, Bankalar Caddesini hızla indim. Karaköy’den sonra Galata Köprüsünde duraksamadan Eminönü’ne vardım. Daha Galata Köprüsünün merdivenlerini inmeden balık kokuları gelmeye başlamıştı. O akşam balık kokuları bir başka geliyordu bana… Karnımın açlığını daha fazla hissettiriyorlardı. Açlığın neden olduğu eziyeti çekmemek için balıkçıları ve çevreyi izlemeden Sirkeci’ye doğru hızlı adımlarla yürüdüm. Balık kokularının azdırdığı açlığımı başta midem olmak üzere bütün vücudumda hissediyordum. Sirkeci’den Cağaloğlu yokuşuna dönmeden aniden durdum, geri döndüm. Birkaç adım attım yine Cağaloğlu Yokuşuna döndüm. Beş-on adım attım. Yine durdum. Beynimin bir tarafı “Yakup git balık ekmek al” diyordu. Diğer tarafı ise, “şantiyede yiyecek bir şeyler vardır. Boşuna para harcama.” Diyordu.

Durduğum yerde kararsız bir-iki dakika öylesine kaldım. Sonra aniden Eminönü tarafına döndüm, hızla oraya doğu yürümeye başladım. Vardığım ilk balıkçıya, vazgeçme korkusuyla sıra beklemeden “bana da bir tane” dedim.

Balıkçı bana baktı, beni süzdü, şaşırdı, sanki itibarlı bir misafiri ağırlama telasındaki ev sahibi gibi ne yapacağını şaşırdı. “Hemen beyim” dedi. Sıra bekleyenlerde bir anlam verememişler, şaşırmışlardı. Ekmek yığınlarının arasından bir yarım ekmek seçti, özenle yarım ekmeği bıçağı ile açtı, mangalın üzerine bastırdı. Biraz ısıttıktan sonra, ızgaradaki balıklardan yine özenle seçtiği balığı ekmeğin içine yerleştirdi. Saygıyla, “soğan koyayım mı beyim?”  Ben “koy, ama az olsun.”

Dikkatle az soğanı ekmeğin içine yaydı, balık ekmeği itina ile kâğıda sardı, bana uzatırken “balığın kıç tarafından koydum beyim.”

Şaşırdım,

“Demek ki balığın kıçı daha makbulmüş” diye düşündüm. Parayı verdim. Oradan hızla uzaklaştım. İştahla yediğim balık ekmeği şantiyeye varmadan bitirmiştim. “Ulan on lira verdim ama değdi doğrusu” dedim kendi kendime…

Musluktan bir bardak su içtim, barakama gidip yattım. Ne kadar uyudum bilemiyorum, karın ağrısıyla uyandım.

Karın ağrısı beni perişan ediyordu. Bir müddet yatakta kıvrandım. Sonra divanın kenarına oturdum. Karın ağrısından iki büklüm olmuş, soğuk soğuk terliyordum.

Gariplik böyle bir şey işte... Şimdi anam yanımda olsaydı, çok sevdiğimi bildiği için her zaman kıyıda hazır tuttuğu ekşi yoğurttan verirdi. Karnım ağrıdığında, yediklerimden midem bozulduğunda her zaman bir kâse yoğurt yetiştirirdi bana. Ekşi yoğurdu getirdiğinde “şunu ye, karnının zehrini alır” derdi. Bunun bilimde geçerliliği var mı? Bilemiyorum, ama yoğurdu yedikten sonra rahatladığımı hissederdim. Garip anam, o da bunu mutlaka anasından öğrenmiştir.

Balık beni zehirledi galiba mutfakta yoğurt vardır belki, gidip yiyeyim dedim.

Mutfağa gittiğimde buzdolabına baktım, yoğurt kâsesi yoktu.

Zehirlenme korkusu ve telaşa ile Mustafa’nın uyuduğu odaya girdim. Mustafa’yı dürterken bir yandan da korkuyla “Mustafa yoğurt var mı?” Diye bağırıyordum.

Mustafa, ne olduğunu anlayamadan benim telaşlı halimden etkilenmiş o da korkmuş, yattığı yerden doğrulmuş, yatağa oturmuştu. 

Uyku sersemliği ve korkuyla “ne var ne oluyor? Dedi.

“Ben zehirlendim galiba, şantiyede yoğurt var mı?”

Mustafa yataktan hızla ayağa kalktı, “zehirlendin mi… nasıl zehirlendin?”

“Nedenini sorma, var mı onu söyle.”

Olacaktı galiba dedi. Hızla mutfağa geçti. Buzdolabının kapağına sarıldı.

“Ben baktım orada yoktu.”

Sonra mutfak raflarına bakmaya başladı.

Bir yandan da “oluum, yoğurtla olacak iş mi? Hastaneye gidelim.”

“Yaa...ne hastanesi… Bu saatte hastaneyi nereden bulacağız? Hem taksi tutacak para mı var. Sen hele şu yoğurdu bul. Anam bana ekşi yoğurt yedirirdi.”

Mustafa rafın kenarındaki plastik yoğurt kâsesini buldu. Bana uzattı, “içinde birkaç kaşık olacaktı galiba” dedi.

Ben kâsede kalan üç-beş kaşık yoğurdu bir hamlede yedim. Lan bu tatlıymış. Zehri keser mi ki? Muslukta kâseyi çalkaladım, onu da içtim.

Mustafa uyku sersemliğini üzerinden atmış, kendine gelmişti. “Nasıl zehirlendin?”

“Ne bileyim? Eminönü’nde kayıkçıdan balık ekmek almıştım. Bayat-mıydı, neydi? Balık zehirledi galiba.”

Mustafa her zamanki gibi diklendi. “Her bulduğun yerden ne alıyorsun. Hem de gecenin bu saatinde.”

“Akşam bir şey yemedim. Balık kokusu baydı beni. Canım çekti. Ulan balıkçı bir de kıç tarafından verdim beyim demez mi?”

Balığı balıkçıdan aldığımdan beri kafama takılan soruyu sordum.

“Mustafa sen Trabzonlusun, balıktan anlarsın. Balığın kıç tarafımı makbuldür?”

Mustafa ters ters bana baktı, yediğin ne balığı idi?

Ne bileyim… Palamuttu galiba.

Mustafa kızarak, “hak etmişsin, Nisan ayında palamut mu olurmuş. Buzhane balığıdır.”

Mustafa’nın uyku sersemliği gitmiş, kendine gelmişti. Mustafa benim bilgisizliğimi yakalamıştı.

Benden üstün olduğu konuyu anlamıştı. On dakika balıklardan dem vurdu. Ben lafı değiştirmeye çalışmak için başka konuları gündeme getirmeye çalışıyordum. “Bugün ne yaptınız?

Mustafa kayıtsızca “ne yapacağız… Her zamanki işler.” Yine balıktan dem vurmaya başladı.

O sırada dışarıdan ambülânsın siren ışığı pencereye vurdu. Birbirimize baktık ben gülerek “ulan yirmi dakika önce geçeydin ya…”

Hee… Dedi Mustafa, “dolmuş mu lan bu… El kaldırınca dursun.”

“Ne bileyim oğlum, ömr-ü hayatımızda ambülâns mı gördük. Trafik kazalarında bile yaralıyı karga tulumba taksinin arka koltuğuna atıp hastaneye öyle götürüyorlar. Öyle ya… Karın ağrısı tutmuş birine kim bakar? Benimkisi de laf işte…”

İleride büyük adam olunca elinin altında ambülâns bulundurursun.” Lafı sokuşturmuştu yine…

Ruhen rahatlamış şekilde, birdenbire” Şimdi karnın nasıl? Diye sordu Mustafa.

“Biraz rahatladım, terlemem de durdu.”

Haydi, kalk, yatalım, yarın bir kamyon çimento gelecek, onu indireceğiz. Belli ki şantiyede Mustafa’nın havasından üç-beş gün geçilmeyecekti.

                                    x x x x

“Dede… Dede… Kahveni getirdim.” Yayıldığım sandalyemde gözlerimi açtığımda bakıcının kızı uyanmam için beni dürtüyordu. Bakıcının kızı gülerek ne de güzel horluyordun dede.

“İçim geçmiş kızım. Epeyi yormuşum kendimi… Kahvem geldi demek, ellerine sağlık. Cigaramı unutmadın ya…”

O sırada çevre yolundan canhıraş bağırtı ile geçen ambülânsın sesi duyuldu.

Ben gülümseyerek…  “Kim bilir hangi bey, hangi balığın kıç tarafından zehirlenmiştir?”

O sırada zamane yetmesi genç kız bir anlam veremeden şaşkın bana bakıyordu.